โรค ภาวะประจำเดือนมาน้อยผิดปกติ (Oligomenorrhea) เกิดจากอะไร และวิธีการรักษาเบื้องต้นเป็นอย่างไร

ข้อมูลโรคและสาเหตุการเกิดโรค

โดยทั่วไป รอบเดือนแต่ละรอบของผู้หญิงจะห่างกันประมาณ 21 - 35 วัน ภาวะประจำเดือนมาน้อยผิดปกติ คือ ภาวะที่มีการขาดประจำเดือน หรือประจำเดือนมาห่างกว่าปกติ อาจเกิดขึ้นเพียงครั้งเดียว และไม่ใช่สัญญาณอันตรายเสมอไป ส่วนใหญ่มักเกิดกับวัยรุ่นและผู้หญิงที่ใกล้เข้าสู่วัยหมดประจำเดือน ตัวอย่างสาเหตุประจำเดือนมาน้อยอื่นๆ ได้แก่

• การตั้งครรภ์ ผู้ที่ตั้งครรภ์อาจมีเลือดออกจากช่องคลอดแบบกะปริบกะปรอยในช่วงแรก จากนั้นจะขาดประจำเดือนไป หากมีความเสี่ยงตั้งครรภ์ควรทำการตรวจการตั้งครรภ์จากปัสสาวะก่อนเสมอ
• การใช้ยาคุมกำเนิด ไม่ว่าจะเป็นยาเม็ดคุมกำเนิด ยาฉีดคุมกำเนิด หรือยาฝังคุมกำเนิด จะมีผลยับยั้งการตกไข่ในเพศหญิง ทำให้ผนังมดลูกบางลง เป็นเหตุให้ประจำเดือนมาน้อย หรือเกิดภาวะประจำเดือนขาดได้ โดยประจำเดือนจะกลับมาเป็นปกติได้หลังหยุดใช้การคุมกำเนิดไปแล้ว
• ความเครียด หรือการออกกำลังกายมากเกินไป เมื่อเกิดภาวะเครียดสมองจะปรับเปลี่ยนฮอร์โมนที่ควบคุมรอบเดือน ส่งผลให้ประจำเดือนมาน้อยหรือไม่มาเลย แต่จะกลับมามีประจำเดือนตามปกติหลังหายจากภาวะเครียดแล้ว
• โรคทางกายอื่นๆ เช่น โรคถุงน้ำรังไข่ โรคไทรอยด์สูงหรือต่ำ เยื่อบุโพรงมดลูกเจริญผิดที่ รวมไปถึงการให้นมบุตร

อาการของโรค

• ประจำเดือนขาด
• ประจำเดือนมาห่างกว่าปกติ
• ประจำเดือนมาน้อยผิดปกติ เช่น มากะปริบกะปรอย หรือมาเพียงรอบละ 1 วัน

แนวทางการตรวจวินิจฉัยโรค

แพทย์จะวินิจฉัยหาสาเหตุของประจำเดือนมาน้อยด้วยการซักประวัติการเจ็บป่วย ลักษณะของประจำเดือนก่อนหน้าหรือการรักษาก่อนหน้า ประวัติการมีเพศสัมพันธ์ อาการร่วมอื่นๆ ยาที่กำลังรับประทาน ปริมาณการออกกำลังกาย และความเครียด โดยอาจมีการตรวจเพิ่มเติม ดังนี้

• ตรวจการตั้งครรภ์ เพื่อวินิจฉัยว่าผู้ป่วยตั้งครรภ์หรือไม่
• ตรวจเลือด เพื่อตรวจหาภาวะโลหิตจาง ปัญหาการแข็งตัวของเลือด ตรวจระดับไทรอยด์ฮอร์โมน ซึ่งอาจเป็นสาเหตุของประจำเดือนมาน้อยได้ นอกจากนั้นบางกรณีแพทย์อาจส่งตรวจระดับฮอร์โมนเพศเพื่อช่วยวินิจฉัยสาเหตุร่วมด้วยได้
• ตรวจอัลตราซาวด์ทางช่องคลอด เพื่อตรวจหาความผิดปกติของมดลูก รังไข่ และกระดูกเชิงกราน
• ตรวจชิ้นเนื้อเยื่อบุโพรงมดลูก (Endometrial biopsy) โดยการขูดเนื้อเยื่อภายในโพรงมดลูกออกมาตรวจวินิจฉัย

แนวทางการดูแลรักษา

ประจำเดือนมาน้อยอาจเกิดขึ้นได้จากหลายปัจจัย และอาจไม่ใช่สัญญาณปัญหาสุขภาพร้ายแรง แพทย์จะพิจารณาการรักษาที่เหมาะสมโดยรักษาที่ต้นเหตุก่อนถ้าหากหาสาเหตุได้ ส่วนกรณีที่ประจำเดือนมาน้อยโดยไม่มีสาเหตุ และเป็นติดต่อกันยาวนาน แพทย์อาจแนะนำให้ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการดำเนินชีวิต เช่น การออกกำลังกาย การพักผ่อนให้เพียงพอ ลดความเครียด หรืออาจแนะนำให้ใช้ยาคุมกำเนิด เพื่อปรับสมดุลฮอร์โมนเพศหญิงให้เป็นปกติ ประจำเดือนก็จะกลับมาสม่ำเสมอดังเดิมได้

แพทย์เฉพาะทางแนะนำ

สูตินรีแพทย์, กุมารแพทย์ กรณีอายุน้อยกว่า 15 ปี

ข้อควรระวัง

หมั่นสังเกตว่าประจำเดือนมาเป็นปกติหรือไม่ เพราะบางกรณี ประจำเดือนที่มาน้อย มาผิดปกติ หรือมีอาการป่วยอื่นๆ เกิดขึ้นพร้อมกับประจำเดือน อาจเป็นสัญญาณของปัญหาสุขภาพภายใน

ข้อมูลเพิ่มเติม

https://www.uptodate.com/contents/absent-or-irregular-periods-beyond-the-basics
https://www.pobpad.com/ประจำเดือนมาน้อย